เส้นผมและสารอาหารเพื่อสุขภาพเส้นผมที่ดี

เส้นผมมีโครงสร้างท่ีจำเพาะ พบเฉพาะในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมรวมถึงมนุษย์ เส้นผมถือว่าเป็นโครงสร้างส่วนหนึ่งของผิวหนัง โดยผิวหนังจะสร้างเส้นผมที่มีความยาว ความหนา และผิวสัมผัสที่แตกต่างกันท่ัวร่างกาย ยกเว้นบริเวณฝ่าเท้าฝ่ามือ เยื่อบุช่องปากและอวัยวะเพศบางส่วน บทความนี้จะกล่าวถึงเฉพาะเส้นผมบนหนังศีรษะเท่าน้ัน

หน้าที่ของขนและเส้นผมมนุษย์

ขนและเส้นผมมีหน้าที่สำคัญหลายประการ ดังนี้

1) หน้าที่หลักของเส้นผม คือการเป็นฉนวนความร้อนให้แก่ร่างกายมนุษย์ทั้ง 2 ทางกล่าวคือทางแรกด้วยการทำตัวเสมือนสิ่งกีดขวางทางกายภาพระหว่างอากาศเย็นภายนอกกับผิวหนังและทางที่ 2 ด้วยการกักอากาศอุ่นระหว่างผิวกับเส้นผมทำให้ร่างกายอบอุ่นขึ้น

2) ปกป้องผิวจากสภาพแวดล้อมภายนอกและแรงกระแทก เช่น ผมบน ศีรษะช่วยปกป้องศีรษะจากแสงแดด ความหนาวเย็น และการบาดเจ็บทางกายภาพ ส่วนขนตาและคิ้วช่วยป้องกันตาจากสิ่งแปลกปลอม

3) ป้องกันการเสียดสี เช่น ขนที่ขา อวัยวะเพศ และใต้วงแขน นอกจากนี้ ขนยังช่วยดูดซับเหงื่อเพื่อให้ระเหยเร็วขึ้น และป้องกันผิวหนังไม่ให้เป็นแผลหรือตุ่ม พองจากการถูกเสียดสี

4) เพิ่มการรับรู้ส่ิงกระตุ้นสัมผัสของผิวหนัง โดยการเคลื่อนไหวหรือสั่นของ ขนจะช่วยกระตุ้นเส้นประสาทรับความรู้สึกท่ีอยู่ใต้ผิวหนัง

ลักษณะทางกายภาพของเส้นผม (รูปที่ 1) เส้นผมมีโครงสร้างที่ซับซ้อน ประกอบไปด้วยต่อมรากผม (hair follicle) ในชั้นผิวหนังและเส้นผม (shaft) ซึ่งเป็นผมส่วนท่ีตายแล้วบนผิวร่างกาย เส้นผม (hair shaft) มีส่วนประกอบ 3 ช้ัน ดังน้ี

1) ชั้นนอกสุดเป็นเซลล์เกล็ดผม (cuticle) ซึ่งปกคลุมเส้นผมตั้งแต่รากผมจนถึงปลายผม เป็นเซลล์ท่ีตายแล้ว ไม่มีสี รูปร่างแบนวางตัวซ้อนกัน ช่วยสร้างความ แข็งแรงให้กับเส้นผม และมีหน้าที่สาคัญในการปกป้องเนื้อผม (hair cortex) จากการถูกทำลายโดยวัตถุทางกายภาพหรือสารเคมี

2) เน้ือผม (cortex) เป็นแหล่งรวมเม็ดสีท่ีเป็นตัวกำหนดสีผม เป็นส่วนท่ีทำให้ เกิดการเจริญเติบโตของเส้นผม และเป็นส่วนประกอบหลักของเส้นผม มีบทบาท สำคัญในการกำหนดคุณสมบัติทางกายภาพและเชิงกลของผม รวมถึงกำหนด ลักษณะของผม (ผมตรงหรือผมหยิก)

3) แกนผม (medulla) อยู่ชั้นในสุด (core) ของเส้นผม แกนผมไม่ได้มีในผมทุกเส้นจะพบเฉพาะในผมเส้นใหญ่และหยาบ ท้ังเกล็ดผม เนื้อผม และแกนผมต่างมีเคราติน (keratin) เป็นส่วนประกอบหลัก แต่มีลักษณะโครงสร้างที่แตกต่างกัน

ร่างกายมนุษย์มีต่อมรากผมประมาณ 5 ล้านต่อมทั่วร่างกาย ในจำนวนนี้ ประมาณ 100,000 ต่อม จะอยู่บนหนังศีรษะ หนังศีรษะเป็นบริเวณท่ีมีความหนาแน่น ของต่อมรากผมมากท่ีสุด โดยมีความหนาแน่นประมาณ 300 ถึง 500 เส้นต่อตาราง เซนติเมตร บริเวณฐานของรากผมจะโป่งออกเป็นกระเปาะเรียกว่า “hair bulb” ซึ่งล้อมรอบเซลล์ตุ่มรากผม (hair papilla) โดยเซลล์เหล่าน้ีจะมีเส้นเลือดคอยลำเลียง สารอาหารจากเลือดไปยังเส้นผม โครงสร้างอื่นๆ ของต่อมรากผมประกอบไปด้วย ต่อมไขมันซึ่งช่วยผลิตน้ำมันหล่อลื่นเส้นผม และกล้ามเน้ือ (arrector pili muscles) ที่ทำให้ผมลุกตั้ง (อาการขนลุก)